Lễ hội thuyền rồng ngày 5 tháng 5 là ngày lễ lớn ở các nước Đông Á nói chung và Việt Nam nói riêng. Vào ngày này, nhiều gia đình sẽ chuẩn bị lễ vật để bày lên bàn thờ tổ tiên. Vậy chính xác thì ngày 5 tháng 5 âm lịch là ngày gì? Nguồn gốc là gì? Chúng ta sẽ tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
1. Lễ hội thuyền rồng mùng 5 tháng 5 là gì?
Theo tiến sĩ. Theo ông Trần Long, Trưởng bộ môn Văn hóa Việt Nam, Khoa Văn hóa học Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh), từ lâu người Việt đã đón Tết vào tháng 11 âm lịch. Như vậy, tháng 5 âm lịch là giữa năm, cũng là cuối vụ Chiêm bước vào mùa.
Đây là thời điểm người nông dân sẽ tổ chức lễ tạ ơn trời đất, tổ tiên và ăn mừng mùa màng đã qua nên còn được gọi là Tết nửa năm. Hàng chục năm nay, phong tục đón Tết vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch vẫn được duy trì cho đến nay và trở thành ngày đặc trưng của nền văn hóa lúa nước.
Trần Long cho biết chữ “Đoan” có nghĩa là bắt đầu và chữ “Ngọ” có nghĩa là buổi trưa, tức là khoảng thời gian nóng nhất trong ngày từ 11 giờ sáng đến 1 giờ trưa. Còn Đoan Ngọ được hiểu là ngày mở đầu của ngày nóng nhất trong năm. Nông dân buộc phải quan sát thời gian này để theo dõi thời tiết vụ mùa. Đây là cách phong tục của Lễ hội Thuyền rồng ở Việt Nam được hình thành.
2. Nguồn gốc Lễ hội Thuyền rồng
Tết Nguyên đán, ngày 5 tháng 5 âm lịch, được coi là một ngày truyền thống quan trọng ở nhiều nước Đông Á. Do đó, nguồn gốc của ngày này là khác nhau ở các quốc gia khác nhau.
Ở Việt Nam, câu chuyện dân gian về nguồn gốc của Lễ hội Thuyền rồng cũng đang được lan truyền. Ở một ngôi làng nọ, người dân tổ chức lễ ăn mừng lớn vì lúa và hoa quả được mùa bội thu. Nhưng niềm vui chẳng được bao lâu thì tai họa ập đến.
Tất cả các loại trái cây và thực phẩm đã được thu hoạch ngày hôm trước đã bị sâu bệnh gặm nhấm và chúng phá hủy mọi thứ. Có một bầu không khí ảm đạm và ảm đạm xung quanh ngôi làng. Mọi người trong làng cố gắng tìm cách giải quyết vấn đề này, nhưng vô ích.
Đột nhiên, một người lạ xuất hiện, tự xưng là Đồi Trun. Ông chỉ cho người dân ở đây xua đuổi bọ bằng cách mỗi nhà lập một bàn thờ có bánh trái làm lễ vật, rồi mọi người ra trước sân tập thể dục. Cả làng ai cũng thấy lạ và nghi ngờ, nhưng vì thông cả đường nên họ cũng đi theo.
Và một lúc sau, côn trùng rụng như ngả rạ. Sau điều kỳ diệu đó, người lạ mặt còn cảnh báo dân làng phải cẩn thận rằng loài côn trùng hàng năm rất hung dữ vào ngày này, vì vậy mọi người nên làm theo lời ông ta để tiêu diệt chúng.
Mọi người đã rất ấn tượng bởi phép lạ. Họ muốn mang Doi Truna trở lại, nhưng anh ấy đã bỏ đi. Vì vậy, để tỏ lòng tưởng nhớ và biết ơn, người ta lấy ngày 5 tháng 5 là ngày Tết diệt sâu bọ. Sau nhiều năm, nó được đổi tên thành Tết Đoan Ngọ vì nghi lễ thường được tổ chức vào buổi trưa.
3. Ý nghĩa của Lễ hội Thuyền rồng
Lễ hội Thuyền rồng ở Việt Nam còn được gọi là Lễ hội giết sâu bọ. Do đây là thời điểm chuyển mùa nên côn trùng phát triển rất thuận lợi dẫn đến các loại dịch bệnh như cảm, dịch, bệnh phát sinh.
Vì còn được gọi là Tết đoàn viên nhưng xét về bản chất nó không kém phần quan trọng so với Tết Đoàn viên hay Tết Nguyên đán. Đây cũng là dịp để mọi thành viên trong gia đình xích lại gần nhau. Người đi xa trở về đoàn tụ với gia đình, người ở gần chuẩn bị đón Tết.
Ngoài ra, đây cũng là thời điểm thu hoạch rộ, thời điểm cây ăn trái đơm hoa kết trái, năng suất cao. Tùy từng vùng sẽ có những loại trái cây đặc trưng khác nhau. Tuy vụ mùa khác nhau nhưng đều có chung niềm vui là thu hoạch mùa màng và diệt sâu bọ.
Thờ cúng tổ tiên vào ngày này để bày tỏ lòng biết ơn và chia sẻ niềm vui với những người đã khuất trước một vụ mùa bội thu.
4. Những hoạt động thường ngày trong dịp Tết Nguyên đán
Trong ngày Lễ hội thuyền rồng ngày 5 tháng 5 Theo âm lịch, mỗi vùng lại có những hoạt động khác nhau. Bao gồm:
4.1. Hái lá thuốc
Đây là một hoạt động phổ biến giữa những người ở vùng đồi núi hoặc ở nông thôn. Hái lá thuốc được đa số người dân hưởng ứng vì đây là phong tục không thể thiếu trong ngày mùng 5 tháng Năm.
Người dân quê quan niệm rằng 12h sẽ là thời điểm dương khí trở nên hài hòa nhất vì lúc này ánh nắng sẽ phát ra những tia nắng đẹp nhất trong năm. Và nó sẽ có tác dụng chữa bệnh vô cùng kỳ diệu.
Các loại lá thuốc thường được thu hoạch là nhóm cây có tác dụng chữa bệnh ngoài da hoặc đường tiêu hóa, đường ruột. Cách thực hiện rất đơn giản như đun lấy nước uống hoặc giã nát đắp lên vùng cần điều trị sẽ mang lại hiệu quả rất tốt.
4.2. Tắm lá thơm
Rau mùi còn được gọi với nhiều tên gọi khác nhau như lá ngò gai hay ngò rí. Đây là loại gia vị không thể thiếu trong các món ăn của người Việt, đồng thời cũng là bài thuốc chữa nhiều bệnh hiệu quả.
Theo phong tục cổ truyền của ông bà ta truyền lại, tắm lá mùi trong ngày Tết Đoan ngọ sẽ giúp loại bỏ gió độc, thải khí xấu ra khỏi cơ thể, giải cảm và tăng cường sức khỏe.
4.3. khảo sát cây
Vào thời điểm cây nêu trên đỉnh đầu trong dịp Tết Nguyên đán, nhiều vùng miền, người dân sẽ đến viếng cây nêu. Đây là động tác gõ vào cây để kiểm tra, tìm hiểu xem cây có vấn đề gì. Những cây bị bệnh hoặc ít quả được chọn để nghiên cứu.
Cần ít nhất 2 người để thực hiện nghi lễ hàng ngày. Người đầu tiên sẽ trèo lên cây và hành động như một cái cây. Người khác sẽ cầm dao và hỏi những câu như: “Sao năm nay cây không đậu trái? Mùa tới bạn phải ra nhiều trái.”
Theo truyền thuyết, nếu nghi lễ này được thực hiện thì những mong muốn, ước nguyện của người kiểm tra cây nêu sẽ thành hiện thực. Vì vậy, người ta thường chưng cây để cầu mong vụ mùa sau bội thu, thắng lợi.
4.4. Ăn tro
Bánh tro có tác dụng mát ruột, dễ tiêu. Những chiếc bánh được cuộn thành hình chóp nhỏ rồi nướng thành từng cụm, mỗi cụm gồm 10 chiếc để dễ đo lường.
Đây là một nét văn hóa khó tránh khỏi trong dịp Tết Nguyên đán. Một món ăn có phần đơn giản, dễ làm nhưng lại như sợi dây thắt chặt tình cảm của các thành viên trong gia đình. Nhiều người quan niệm rằng, trong ngày Thuyền Rồng mà không ăn bánh tro thì còn ý nghĩa gì nữa.
4.5. Ăn cơm uống rượu
Cơm rượu thường được ủ từ gạo nếp lên men với rượu. Đây là một món ăn rất đặc biệt, tuy có mùi thơm của men rượu nhưng lại có vị ngọt rất dễ ăn. Cơm rượu được coi là thần dược chữa suy nhược, đau dạ dày.
Vào ngày Tết mùng 5 tháng 5, nhiều gia đình sẽ quây quần và thưởng thức món ăn này. Sau bữa ăn, mọi người sẽ trò chuyện thoải mái với nhau, làm cho không khí của ngày hội thêm sôi nổi và đầm ấm.
4.6. Ăn trái cây
Ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch cũng trùng với thời điểm thu hoạch. Những trái ngon sau thời gian gieo trồng sẽ được hái và thu hoạch.
Để tỏ lòng biết ơn tổ tiên đã ban cho một vụ mùa bội thu, việc thưởng thức và cúng bái bằng những loại trái cây này là vô cùng quan trọng. Ngoài ra, ăn trái cây giúp bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết để tăng cường sức đề kháng, bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh tật gây hại.
4.7. Ăn thịt vịt
Theo nhiều nghiên cứu, thịt vịt chứa nhiều chất dinh dưỡng và có tính lạnh, giúp giải nhiệt. Vì vậy, bổ sung các chất có lợi cho sức khỏe là điều mà mọi người thường làm trong dịp Tết.
5. Những điều nên tránh tại Lễ hội Thuyền rồng
5.1. Không soi gương sau nửa đêm
Theo quan niệm dân gian, sau 12 giờ ngày 5/5 là thời điểm âm dương hoạt động mạnh nhất. Vì vậy, không nên soi gương hay chụp ảnh trước gương kẻo thu hút tà khí, ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe, thậm chí gây ra một số hiện tượng khó giải thích.
5.2. Tránh dừng ở những nơi tối
Nhiều ông bà thường căn dặn con cháu trong gia đình rằng khi ra khỏi nhà không nên dừng lại ở những nơi tối tăm, thiếu ánh sáng và nhiều tà khí như nghĩa trang, bệnh viện hay nhà tang lễ, v.v. ảnh hưởng đến sức khỏe.
Tuy nhiên, không chỉ tránh ngày này, bạn cũng không nên dừng chân ở những nơi này vào ngày thường.
5.3. Tránh mất và rơi tiền
Mất tiền vào ngày 5 tháng 5 được coi là mất mát của cải của chính mình, nhờ đó vận rủi biến mất. Vì vậy, khi ra ngoài, bạn hãy chú ý tư trang kẻo rơi rớt, thất lạc tiền bạc.
5.4. Đừng để giày lộn xộn
Trong tiếng Hán, “giày dép” đồng nghĩa với từ “ác quỷ” nên khi giày dép lộn xộn cũng có nghĩa là dễ thu hút tà khí vào nhà. Vì vậy, hãy chú ý đến việc sắp xếp giày dép cho ngăn nắp, kẻo ảnh hưởng đến đường hạnh phúc.
>> Xem thêm:
6. Kết luận
Dưới đây là một số điều bạn có thể không biết về Tết Nguyên đán vào ngày 5 tháng 5 âm lịch. Hi vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu thêm về ngày lễ quan trọng của người Việt Nam.
